Panik Atak

Panik Atak Nedir?

Çevrenizdeki kişilerin “Bende panik atak rahatsızlığı var.” dediğini duymuş olabilirsiniz ancak aslında “Panik Atak” tek başına tanımlanmış bir rahatsızlık değildir, birçok rahatsızlığın belirteci sayılmaktadır. Panik ataklar sıklıkla majör depresyon, bipolar depresyon ve kaygı bozukluklarıyla ilişkilidir.

Panik Atak

Panik atak, kişide ansızın ortaya çıkan ve dakikalar içinde artan, yaklaşık olarak 10 dakika süren yoğun bir korku dönemidir. Bu korku dalgasının nerede ve ne zaman ortaya çıkacağı belirsizdir. Kişi, bu yoğun korku dalgası sırasında göğsünde ağrı hissedebilir ya da kalp krizi geçirmekte olduğunu düşünebilir, nefes almakta zorluk çekebilir. Baş dönmesi ya da sersemlik hissi eşlik edebilir. Panik atak sırasında kişinin vücudunda adrenalin salgılanışında artış gibi bazı biyolojik değişiklikler olur ve bu değişiklikler kişinin “ölmek üzereyim” hissini pekiştirir. Yaklaşık 1 saat içinde bu belirtiler kaybolur. Aslında panik atak hayatı tehdit edici özellikte değildir ama kişinin hayatını olumsuz yönde etkileyebilir.

Çevrenizdeki kişilerin “Bende panik atak rahatsızlığı var.” dediğini duymuş olabilirsiniz ancak aslında “Panik Atak” tek başına tanımlanmış bir rahatsızlık değildir, birçok rahatsızlığın belirteci sayılmaktadır. Panik ataklar sıklıkla majör depresyon, bipolar depresyon ve kaygı bozukluklarıyla ilişkilidir.

Panik Atak Belirtileri Nelerdir?

DSM – 5’e göre, kişinin panik atak geçirdiğinin düşünülmesi için ansızın ortaya çıkan yoğun korku döneminde aşağıdaki belirtilerden 4 ya da daha fazlasının olması gerekir:

• Çarpıntı, kalp sıkışması ya da kalp atış hızında artış
• Terleme
• Titreme ya da sallanma
• Nefes darlığı ya da soluğun kesilmesi hissi
• Boğulma hissi
• Göğüs ağrısı ya da göğüste rahatsızlık hissi
• Mide bulantısı ya da karın ağrısı
• Baş dönmesi, sersemlik, düşecekmiş ya da bayılacakmış hissi
• Ürperme ya da sıcak basması
• Uyuşma ve karıncalanma hissi
• Derealizasyon (Gerçekdışılık hissi) ya da depersonalizasyon (benliğinden ayrılmış olma)
• Kontrolü kaybetme ve çıldırma korkusu
• Ölüm korkusu

Panik atak, kişi öncesinde sakin bir ruh halindeyken ya da zaten kaygılı bir durumdayken aniden meydana gelebilir. Amerikan Psikologlar Derneği (APA) iki tür panik atak arasında ayrım yapmaktadır:

– Beklenen Panik Atak

Bu panik atak türü belirli bir korku ile ilişkilidir ve kişi korktuğu durumla karşılaştığında ya da karşılaşma ihtimali olduğunda ortaya çıkabilir. Örneğin, kapalı alan korkusu olan birinin asansörde panik atak yaşaması beklenebilir.

– Beklenmedik Panik Atak

Bu panik atak türü beklenmedik bir anda ve yerde, çoğu zaman görünürde belirli bir nedene bağlı olmaksızın ortaya çıkabilir.

“Panik Atak”ın Tetikleyicileri Var mıdır?

Evet, panik atağın tetikleyicileri olabilir. Bunların bir kısmı kişi tarafından ayırt edilmiş ve ilerisi için ipucu olarak görülebilecek belli tetikleyicilerdir, örneğin uçak yolculuğundan korkan birisi için uçak görüntüsü kendisinde paniğe neden olabilecek belli bir tetikleyicidir. Bazı tetikleyiciler ise kişi tarafından ayırt edilemiyor olabilir, bu tetikleyiciler çoğu zaman bir klinisyenle yapılan görüşmelerde açığa çıkarlar.

“Panik Atak”ın tetikleyicileri nelerdir?

Panik atağın tetikleyicileri içsel ve dışsal olabilir.

İçsel tetikleyicilerin bazıları şunlardır:

– Beden ritminde değişiklik

Bir aktivite gerçekleştirirken vücutta meydana gelen zararsız fizyolojik değişimlerin zararla ilişkili yorumlanması kişide paniğe neden olabilir. (Merdiven çıkarken nabzının yükselmesinin kişi tarafından yanlış yorumlanıp kalp krizi belirtisi olarak düşünülmesi ve bunun paniğe neden olması gibi)

– Duygu durumda değişiklik

Bazı duygular kişi için kabul edilemez olup, deneyimlendiklerinde kişide paniğe neden olabilir. (Öfke duygusu hisseden kişinin tansiyonunun yükselmesi ve bu durumun kişide felaket etkisi yaratarak paniğe neden olması gibi)

– Vücut sıcaklığındaki değişim

Vücut sıcaklığındaki olağan değişimler gibi bedensel uyarımlar bir korku unsuru olarak görülüp kişide paniğe neden olabilir. (Hava sıcak olduğu için terleyen kişinin bu durumu katastrofik şekilde yanlış yorumlamasının kişide paniğe neden olması gibi)

Dışsal tetikleyicilerin bazıları şunlardır:

– Sıcak ya da “boğucu” atmosfer

Fazla sıcak, basık ya da boğucu ortamlar

– Bazı kokular

Keskin ve rahatsız edici kokular nefes almayı zorlaştırarak kişide paniğe neden olabilir. (Doğal gaz kokusu vb.)

– Işık

Karanlık bir ortamda bulunmak ya da bulunulan ortamdaki ışık kaynağının aniden kapanması kişide yoğun bir korkuya neden olabilir.

– Yüksek ses

Panik Atak ve Panik Bozukluğu Aynı Şey midir?

Günlük dilde “Panik Atak” çoğunlukla “Panik Bozukluğu” ile aynıymış gibi kullanılsa da bu ikisi farklı şeylerdir. Yukarıda da değinildiği gibi “Panik Atak” tek başına tanımlanmış bir rahatsızlık değildir, başka rahatsızlıkların bir belirtecidir. “Panik Bozukluğu” ise tanımlanmış ve belli kriterleri olan bir psikolojik rahatsızlıktır.

Panik Bozukluğu Nedir?

Kişide “Panik Bozukluğu” olduğunun düşünülebilmesi için son bir ayda en az bir panik atak geçirmiş ya da yoğun bir şekilde tekrar bir panik atak geçirme korkusu yaşıyor olması gerekir. Panik Bozukluğu olan kişiler, başka bir atak geçirme ihtimallerine ilişkin oldukça endişeli bir beklenti içine girerler. Buna ek olarak, yeni bir panik atağı tetikleyebileceğini düşündükleri durumlardan kaçınma davranışı geliştirirler.

Yardım Almalı mısınız?

İstatistikler, toplumun yaklaşık üçte birinin hayatlarının bir döneminde bir kez panik atak geçirdiğine işaret etmektedir. Bazı kişilerde panik atakların kendiliğinden geçtiği ve tekrarlamadığı görülmektedir. Ancak tekrarlayan panik ataklarınız varsa ve tekrar panik atak geçirebileceğinize ilişkin yoğun bir kaygı hissediyorsanız Panik Bozukluğu yaşıyor olabilirsiniz. Panik bozukluğu zamanla iyileşmez. Profesyonel bir yardım almazsanız bu durum günlük yaşamınızı olumsuz etkileyecektir. Panik Bozukluğu devam ederse kişide depresyon ya da alkol/madde kullanımına ilişkin sorunlar gelişebilir.

Panik atakların görünür bir nedeni saptanamasa bile taşınma, iş değiştirme, evlenme, çocuk sahibi olma gibi büyük değişikliklerin atakları tetikleyebileceği düşünülmektedir; bunların terapide ele alınması hayat kalitenizi artırabilir. Ayrıca Bilişsel Davranışçı Terapi sizin kaygınızı azaltacak beceriler edinmenize ve duygularınızı ifade etmek için yeni yollar geliştirmenize yardımcı olabilir. Korkuyu tetikleyen duygu ve düşüncelerinizi gözden geçirerek kaygıyla nasıl başa çıkabileceğinizi keşfetmenizi sağlayabilir. Kontrollü nefes alıp verme gibi teknikler de destekleyici olabilir.

Yararlanılan kaynaklar:

– DSM – V

– Hoşça Kal Panik (Prof. Dr. Erhan Bayraktar)

– Panic Attacks and Panic Disorder (https://www.mayoclinic.org)

– The Basics about Panic Attacks (http://www.anxieties.com)

– Panic Disorder, Assessment and Treatment Through a Wide Angle Lens (Frank M. Dattilio & Jesus A. Salas-Auvert)